بررسی اسناد تاریخی نامگذاری مجموعه پاساگارد

بررسی اسناد تاریخی نامگذاری مجموعه پاساگارد

۱- برخی از دانشمندان بر این باورند که پاسارگاد در ریشه، پارسه کرت - پارسه گرد مانند رامگرد، داراب گرد و خسروگرد بوده است (کرت و گرد در زبان پارسی کهن به پرورده (معنی) دژ بوده است.

از تاریخ نگاران دیرین آناکس من که آموزگار اسکندر بود و با او به ایران آمد، نام این شهر را در کتاب خود (پارسه گرد) به پرورده دژ پارس یاد کرده است.

پارسه و پارس را می توان نام ریشه ای تخت جمشید دانست که در سنگ نبشته خشایارشا بر پیشانی دو درگاه اتاق ورودی تخت جمشید به زبان های پارسی، ایلامی، و بابلی (آشوری) یاد گردیده است که دانستگی پچواک این بخش چنین است: «... بسیار چیزهایی دیگر که در این پارسه است، آنها را من و پدرم ساخته ایم...» و در بسیاری از پلمه ها (الواح)ی گلی پیدا شده در گنجینه داریوش نیز تور شیراز تابستان 98 پی در پی آمده است.

۲- برخی دیگر گفته اند که پازارگاد در ریشه (پارس کده) یعنی جایگاه و شهر پارس بوده مانند دهکده و آتشكده که جای ده و جای آتش معنی می دهد. (كاده و کده در پارسی باستان به پرورده جایگاه است) و رفته رفته، پارس کاده و پاسارکاده و پاسارگاده و به یونانی پازارگاد شده است. از تاریخ نگاران دیرین، کورتیوس رونوس تاریخ نگار رومی، سده یکم میلادی، این نام را به همین روش در کتاب خود به نام تاریخ اسکندر مقدونی نوشته است.

3- اشپیگل دانشمند نامدار آلمانی در جلد دوم کتاب تاریخ خود، بخشی درباره جا و واژه پاسارگاد دارد که در پیمایش آن، گفته های تاریخ نگاران کهن مانند: هرودوت، بطلیموس، آریان، استرابو و پلینیوس را آورده و خود بر این باور است که این واژه در ریشه (پارس کده) بوده است.

۴- برخی ها بر این باورند که پاسارگاه در ریشه، تور شیراز تیر 98 (پارس گاده) به پرورده تخت پارس بوده است، زیرا گاده و گاه به پرورده تخت می باشد و با گذشت زمان، پارسارگاد شده است.

دکتر رضازاده شفق استاد بزرگوار دانشگاه تهران در پیمایش جستاری بس پر ارج که در شماره فروردین ماه ۱۳۲۸ خورشیدی روزنامه پارس چاپ شیراز نگاشته و درباره واژه پاسارگاد و گفت وگویی که با پرفسور او مستد؟ در همین باره نموده و از گفته چند تن تاریخ نگار از جمله اشپیگل، بر این باور است که این واژه در ریشه (پارس گاده) پرورده تخت پارس بوده است.

۵- بنا به گفته هرودوت تاریخ نگار یونانی، هخامنشیان یکی از تیره های ۱۰ گانه پارس یعنی پارسارگادی ها بودند و چون قرارگاه فرمانروایی آنان در آغاز کار که شاه پارس بوده اند، این جا بوده، شاید به نام تیره ریشه ای خود یعنی پاسارگاد، آنجا را نامگذاری کرده اند، چنان که همه کرانه هایی را که این دودمان یعنی پارسی ها گرفته و به نام پارس نامیدند که تا این تاریخ به همین نام خوانده می شود.

۶- دانشمند فرانسوی (اوژن فلاندن) در کتاب سیاحت نامه خود درباره این نام، جستاری دارد و آن را درست شده از واژه فسا، پساوگرد پرورده پساگرد می داند که رفته رفته به پساگارد و پازارگاد خوانده شده است.

در پلمه گلی که به شماره ۵۳ نامگذاری شده، جایی به نام (بشی یا) یاد شده که پرفسور ژرژکامرون، پچواک گر پلمه های کلی نامبرده بر این باور است که بشی یا همان پساو فسا که اکنون یکی از شهرهای پارس است، بوده.

7- دکتر گیرشمن در کتاب ایران از آغاز تا اسلام می نویسد: دانشمندان چنین اندیشیده اند که نام شهر مزبور دگرگون شده ای است از پارسه گدا به پرورده اردوگاه پارسیان. و اگر این دگرگونی، درست باشد، دانستگی آن شایان پذیرش از شهر مزبور است. نگارنده بر این باور است که جای نخستین پاسارگاد، کد پارسه یا پارسکده بوده، زیرا کد و کده Kadandkada به معنی جا و مکان است که کد اگر در آغاز واژه باشد به پرورده (دیه)، روستا، شهرک می باشد، مانند: کدخدا (ارباب ده و روستا و شهر است) و کد پارسه به معنی جا و مکان و شهرک و یا روستای پارسه است و اگر در پسوند واژه باشد، کده گفته می شود مانند: آتشکده، بتکده و جز آن ها که جای آتش و جای بت است. پس اگر پارس کده گفته شود بخردانه تر است که جایگاه پارس و پارسیان می توان نامید.

از گفته های بالا چنین بهره گرفته می شود که پارسیان، پایتخت و قرارگاه خود را به نام خود پارس با افزودن پسوندی که گاوه پاکده یا گرد و یا با افزودن واژی کد به پیشوند آن می نامیده اند و واژه پاسارگاد برابر آنچه در بالا آورده شد، پاسارگاد، پاساگاد و پارس کده یا کد پارسه باید باشد و تخت جمشید هم که جانشین آن گردید، در سنگ نبشته های میخی به نام (پارسه) یاد گردیده که نزدیک به همین نام می باشد و می توان گمان برد که پس از کم و زیاد کردن پاره ای از واک (حرف)های آن، پاسارگاد شده، همانگونه که پرثو parathay به پهلو وخشتهر پاون ، شهربان و (هیوی پارسی هخامنشی در اوستا، دخیو dakhyu) و میترا ، مهر شده است.

زیرا از این افزودن و کاستن ها در زبان پهلوی بسیار است، با این همه گفتارها واژه پارس گاده و پارسکده و کد پارسه درست تر می نماید. ولی ما ناگریز هستیم این نام را همان پازارگاد یا پاسارگاد بنامیم، زیرا که این نام در باور همه خاورشناسان تراويده است، مانند این که (پارسه) پایتخت لیدی هخامنشی ها در تاریخ های اسلامی و یونانی (تخت جمشید) و (پرسپولیس) نوشته شده و اکنون نیز به همان نام ها خوانده می شود.